Zofia Dudek (1905–1993)

---

Życiorys

Zofia Dudek przyszła na świat 2 grudnia 1905 roku w malowniczym Żywcu. Pochodziła z rodziny rzemieślniczej, gdyż jej rodzice, Jan Studencki oraz Elżbieta z d. Czernin, prowadzili własny warsztat. W 1923 roku zdobyła wykształcenie w Państwowym Żeńskim Seminarium Nauczycielskim w Białej Krakowskiej, a następnie, przed wybuchem II wojny światowej, ukończyła jeszcze seminarium nauczycielskie z zakresu geografii i biologii.

Na początku swojej kariery zawodowej pracowała jako nauczycielka w jednej z podstawowych szkół w powiecie częstochowskim. W lutym 1938 roku przeniosła się do Publicznej Szkoły Podstawowej nr 1 w Stryszawie, gdzie założyła swoją pierwszą drużynę zuchową, co pokazuje jej zaangażowanie w edukację młodzieży.

II wojna światowa

Wraz z wybuchem II wojny światowej wielu mieszkańców, w tym dyrektor szkoły, w której pracowała, postanowiło uciec. Zofia, nie zważając na zakazy władzy okupacyjnej, zdecydowała się otworzyć własną szkołę, co miało miejsce pod koniec września 1939 roku. W tej placówce uczyła dzieci postaw antyfaszystowskich, co niestety przyciągnęło uwagę Gestapo. 16 kwietnia 1940 roku została aresztowana i przewieziona do Bielska, a następnie do cieszyńskiego więzienia. Została skazana na deportację do obozu koncentracyjnego dla kobiet w Ravensbrücku, gdzie otrzymała nr 3638.

W obozie pracowała w kuchni, gdzie poznała inne więźniarki, w tym łódzkie harcerki, takie jak Janina Krieger oraz Anna Burdówna. To właśnie one zwerbowały ją do konspiracyjnej drużyny ZHP „Mury”. Zofia złożyła przyrzeczenie harcerskie i aktywnie zaangażowała się w działalność konspiracyjną, wspierając inne więźniarki. Organizowała niewielkie uroczystości, dbała o normalność w trudnych warunkach życia obozowego, czytając literaturę i zajmując się różnymi formami relaksu, co miało na celu inspirowanie całej grupy.

20 listopada 1944 roku została przeniesiona z kuchni do fabryki samolotów Heinkla w Bartch, gdzie spotkała nastoletnie dziewczyny, którym pomagała w nauce czytania i pisania. W kwietniu 1945 roku, w ramach ewakuacji, fabryka została opuszczona przez strażników, umożliwiając Zofii i innym więźniarkom odzyskanie wolności.

Po wojnie

Po wojnie Zofia powróciła do rodzinnego Żywca 30 maja 1945 roku, korzystając z przypadkowych środków transportu oraz podróżując pieszo. Została zatrudniona w Publicznej Szkole Podstawowej w Żywcu-Zabłociu. W okresie, gdy dyrektor Bogusław Wroński był nieobecny z powodu choroby (1956–1957), Zofia pełniła funkcję kierowniczą w szkole. W 1957 roku wybrano nowego dyrektora, Władysława Talika, a w 1958 roku Dudek została mianowana wicedyrektorem.

W latach 1962–1963 nadzorowała budowę nowego budynku szkoły, która otworzyła swoje drzwi 19 stycznia 1964 roku, z uroczystym otwarciem oraz pierwszymi lekcjami, które odbyły się dzień później. Słownik Biograficzny Żywiecczyzny określa, że po śmierci Talika, Zofia objęła stanowisko dyrektora szkoły 27 października 1967 roku, jednak dane na stronie szkoły mówią, że kierowała nią w latach 1961–1969.

Ostatecznie na emeryturę przeszła 1 września 1969 roku, jednak pozostała aktywna zawodowo, pracując jeszcze przez 3 lata w niepełnym wymiarze godzin. Całościowo, w trakcie swojej kariery nauczycielskiej, była opiekunką Koła PCK, przeszkolając około 2000 dzieci, które po odbyciu szkolenia sanitarnego I stopnia otrzymywały odpowiednie zaświadczenia.

Za swoje zaangażowanie w działalność PCK otrzymała Odznaki Honorowe: IV stopnia w 1964 roku oraz III stopnia w 1969 roku. Ponadto, przez całe swoje życie aktywnie działała w harcerstwie. Zainicjowała powstanie drużyny zuchowej, która obok drużyny Jerzego Ruśniaczka przyczyniła się do rozwoju ruchu zuchowego na terenie powiatu żywieckiego. W 1957 roku została uznana za instruktora ZHP. Po 25 latach czynnej działalności w harcerstwie, otrzymała Honorową Odznakę „Zucha”. Zmarła 28 lutego 1993 roku, a jej ostatnim miejscem spoczynku jest Cmentarz Przemienienia Pańskiego w Żywcu.

Odznaczenia

W ciągu swojego życia Zofia Dudek zdobyła wiele prestiżowych wyróżnień, które odzwierciedlają jej zaangażowanie w działalność społeczną oraz harcerską. Wśród nich można wymienić:

• honorową odznakę „Zucha” – przyznaną jej w uznaniu za 25-letnią działalność w harcerstwie,
• odznakę honorową PCK IV stopnia, którą otrzymała w 1964 roku,
• odznakę honorową PCK III stopnia, wyróżniającą ją w 1969 roku,
• złoty krzyż zasługi.

Upamiętnienie

W 1989 roku w budynku Szkoły Podstawowej nr 1 w Żywcu miała miejsce ważna ceremonia. Została wówczas wmurowana pamiątkowa tablica, która stanowi hołd dla wybitnych nauczycieli.

Na tej tablicy umieszczone zostały nazwiska zasłużonych pedagogów, w tym Bronisław Wroński, M. Mieszczak oraz Zofia Dudek.

---

Oceń: Zofia Dudek (1905–1993)

---