Aleksander Fiut

---

Życiorys

Urodził się jako uzdolniony humanista i od początku kariery wykazywał ogromne zainteresowanie literaturą. Studiował filologię polską na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie również rozwijał swoje pasje oraz zdobywał odpowiednie wykształcenie. Jego pierwsze kroki w literackim świecie stawiał w 1972 roku, debiutując na łamach miesięcznika „Profile”, wydawanego w Rzeszowie.

W 1974 roku, po długotrwałych badaniach i pracach naukowych, obronił doktorat, który był poświęcony twórczości Wilhelma Macha. Już od lat 70. XX wieku zajął się badaniem twórczości Czesława Miłosza, z którym to autorem miał okazję osobiście się spotkać przed przyznaniem mu Literackiej Nagrody Nobla. Wykonał z nim serię rozmów, które później znalazły się w wielu publikacjach książkowych, z debiutem ich wydania w 1981 roku oraz ostatnim w tomach „Dzieł zebranych” poety.

W 1988 roku na podstawie swojej pracy pt. „Moment wieczny. Poezja Czesława Miłosza” uzyskał stopień doktora habilitowanego. Sukcesywny rozwój kariery naukowej zakończył się 24 kwietnia 1996 roku, kiedy to otrzymał tytuł profesora. W tym samym roku został mianowany profesorem nadzwyczajnym, a w 2002 roku awansował na profesora zwyczajnego.

Pełnił rolę kierownika Katedry Literatury Polskiej XX wieku w Instytucie Polonistyki UJ, odpowiadając za wykłady, w tym w Studium Literacko-Artystycznym. Ponadto, był jednym z członków założycieli Fundacji Miejsc Rodzinnych Czesława Miłosza współpracującej z uniwersytetem w Kownie na Litwie oraz aktywnym członkiem Rady Programowej The Institute of Czesław Miłosz w USA.

W jego karierze naukowej wyróżnia się również wykładanie w prestiżowych placówkach edukacyjnych w takich miastach jak Lille we Francji, Berkeley czy Bloomington w Stanach Zjednoczonych, jak również w Skopje (Macedonia), Ołomuńcu (Czechy), Sztokholmie, Getyndze, Leuven (Belgia) oraz Rio de Janeiro. Dodatkowo, angażował się w działalność The Institute of European Studies w Wiedniu.

Jego badania skupiały się na pisarstwie Czesława Miłosza oraz literaturze XX wieku, a także obejmowały literaturę Środkowej Europy i zagadnienia pokrewne, takie jak socjologia, antropologia, religioznawstwo i psychologia. Dzięki tym zainteresowaniom, w marcu 2000 roku otrzymał nagrodę Krakowska Książka Miesiąca za książkę „Być (albo nie być) środkowoeuropejczykiem”, a w 2006 roku został uhonorowany Nagrodą im. Kazimierza Wyki. Mieszkał i pracował w Krakowie, gdzie reprezentował Stowarzyszenie Pisarzy Polskich do sierpnia 2020 roku.

Twórczość

Twórczość Aleksandra Fiuta obejmuje szereg wybitnych dzieł, które znacząco przyczyniły się do polskiej literatury oraz refleksji nad sztuką. Jego prace są cenione za głęboki wgląd w twórczość Czesława Miłosza oraz za analizę tożsamości kulturowej.

• Dowód nietożsamości. Proza Wilhelma Macha (Studium; Ossolineum 1977),
• Rozmowy z Czesławem Miłoszem (Wydawnictwo Literackie 1981, ISBN 83-08-00690-6),
• Milosz par Milosz. Entretien de Czeslaw Milosz avec Ewa Czarnecka et Aleksander Fiut (wespół z Renatą Gorczyńską [ps. „Ewa Czarnecka”], Paris, Fayard 1986, ISBN 2-213-01674-7),
• Conversations With Czeslaw Milosz (wespół z Renatą Gorczyńską [ps. „Ewa Czarnecka”]; San Diego: Harcourt Brace Jovanovich 1987, ISBN 0-15-122591-5),
• Moment wieczny. Poezja Czesława Miłosza (Szkice; Libella, Paryż 1987 seria „Historia i teraźniejszość”, t. 14, ISBN 2-903332-05-3; wyd. II: Open, Warszawa 1993, ISBN 83-85254-16-1; Wydawnictwo Literackie, Kraków 1998, ISBN 83-08-02875-6; wydanie amerykańskie: The Eternal Moment. The Poetry of Czeslaw Milosz, California University Press, Berkeley 1990),
• Czesława Miłosza autoportret przekorny. Rozmowy (Wydawnictwo Literackie 1988, ISBN 83-08-01196-9; 1994, ISBN 83-08-02540-4; 2003 w ramach „Dzieł zebranych” Czesława Miłosza, ISBN 83-08-03263-X; przekłady, niekiedy w połączeniu z wywiadami Renaty Gorczyńskiej [jw.], na język włoski, angielski, francuski, serbo-chorwacki i litewski),
• Pytanie o tożsamość (Szkice literackie; Wydawnictwo Literackie 1995, ISBN 83-7052-246-7),
• Być (albo nie być) Środkowoeuropejczykiem (Szkice literackie; Wydawnictwo Literackie 1999, ISBN 83-08-03003-3),
• V Evropě, čili… Eseje nejen o polské literatuře (tłum.: Petra Zavřelová i Václav Burian, Votobia, Olomouc 2001, ISBN 80-7198-502-3),
• W stronę Miłosza (Szkice literackie; Wydawnictwo Literackie 2003, ISBN 83-08-03504-3),
• Spotkania z Innym (Szkice; Wydawnictwo Literackie 2006, ISBN 83-08-03921-9).

Każdy z tych tytułów ma na celu zbadanie i zrozumienie głębokich tematów związanych z poezją i prozą, jakie Miłosz pozostawił po sobie. Prace Fiuta są nie tylko analizą literacką, ale także apelem do refleksji nad osobistą i narodową tożsamością, co czyni je niezwykle ważnymi w kontekście współczesnej literatury.

Opracowania i redakcja

– Czesław Miłosz, Gedichte (napisał przedmowę; tłumaczenie Karl Dedecius oraz Jeannine Łuczak-Wild; Frankfurt am Main, Suhrkamp 1992, ISBN 3-518-22090-X)

– Czesław Miłosz, Gedichte 1933-1981 (napisał przedmowę; tłumaczenie Karl Dedecius i Jeannine Łuczak-Wild; Frankfurt am Main, Suhrkamp 1995, ISBN 3-518-03648-3)

– Czesław Miłosz, Traktat moralny; Traktat poetycki (wstęp oraz przypisy; Wydawnictwo Literackie 1996, ISBN 83-08-02654-0; 1998, ISBN 83-08-02835-7)

– Czesławowi Miłoszowi-poeci: antologia (opracowanie; Baran i Suszczyński 1996, ISBN 83-85845-59-3)

– Czesław Miłosz, Tak mało / Cosi poco (wybór tekstów; Wydawnictwo Literackie 1999, ISBN 83-08-02985-X)

– Poznawanie Miłosza 2. Cz. 1, 1980-1998 (opracowanie; Wydawnictwo Literackie 2000, ISBN 83-08-02863-2)

– Poznawanie Miłosza 2. Cz. 2, 1980-1998 (opracowanie; Wydawnictwo Literackie 2001, ISBN 83-08-03124-2)

---

Oceń: Aleksander Fiut

---