Aleja Wolności w Żywcu

---

Historia

Otoczenie dzisiejszej Alei Wolności zostało dokładnie przedstawione na katastrze miasta z 1884 roku, kiedy to obszar ten stanowił koryto Soły. Ta rzeka szeroko się rozlewała pomiędzy licznie występującymi wysepkami. W północnej części Alei znajdowały się stodoły należące do mieszkańców Rudzy. Struktury te zostały zniszczone podczas dużej inwestycji, która miała miejsce w latach 1900–1902, kiedy budowano gmach Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”.

W 1904 roku została wytyczona nowa ulica, która przyjęła nazwę Sokolskiej. Rozpoczynała się na styku z ulicą Nowy Świat (obecnie ul. Kraszewskiego) i prowadziła w stronę Starego Żywca. Wzdłuż tej ulicy zaplanowano umiejscowienie skwerów, które zyskały nazwę Planty. Dodatkowo, w latach 1927–1929 na okrągłym placu zbudowano gmach Kasy Chorych, zaprojektowany przez bielskiego architekta Karola Korna.

Choć przewidywano połączenie prawa strony placu z ulicą Bracką poprzez stworzenie nowej drogi, niestety plan ten nigdy nie został zrealizowany. Ślady tych zamierzeń można zauważyć w postaci fasad budynków, które znajdują się głęboko w zabudowie placu, a które miały bezpośredni dostęp do nowo projektowanej ulicy.

Aleja Wolności stała się jednym z najbardziej reprezentacyjnych miejsc w mieście. To właśnie przy plantach odbywały się liczne festyny oraz wydarzenia sportowe, a także różnorodne pochody, które zaczynały swoją trasę w tym malowniczym miejscu.

W 1910 roku wprowadzono połączenie ulicy Sokolskiej z ulicą Kościuszki, tworząc aleję obsadzoną kasztanowcami. U jej wylotu, 15 lipca 1910 roku, został wzniesiony Pomnik Grunwaldzki, mający na celu upamiętnienie 500. rocznicy bitwy pod Grunwaldem.

Okres II wojny światowej przyniósł miastu wiele zmian. Podczas okupacji niemieckiej aleja zyskała nową nawierzchnię z kostki granitowej, a sama osiędliła nową nazwę – Parkweg. Wówczas niektóre domy pomiędzy aleją Legionów a ulicą Batorego zostały wyburzone, a na ich miejscu powstał skwer. Po zakończeniu wojny, w 1945 roku, zniszczony został budynek Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, ale został odbudowany na nowo.

W 1963 roku, w pobliżu budynku Kasy Chorych, wzniesiono Pomnik Wdzięczności, Męczeństwa i Braterstwa Broni, by oddać hołd wszystkim, którzy odegrali ważną rolę w historii tego wyjątkowego miejsca.

Najważniejsze obiekty

Budynek Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”

W dniu 2 marca 1895 roku, podczas walnego zgromadzenia Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, podjęto decyzję o wystąpieniu z wnioskiem do Rady Gminnej Żywca o wybudowanie dedykowanej sali. Proces rozpatrywania tego wniosku okazał się długotrwały, a pozytywna opinia zapadła dopiero po kilku latach. W rezultacie, w latach 1900–1902, na miejscu dawnych stodół, które znajdowały się w okolicy późniejszej ulicy Sokolskiej, wzniesiono siedzibę towarzystwa.

Nieopodal, po drugiej stronie drogi, stworzono również boisko, które miało służyć lokalnej społeczności. Niestety, działalność towarzystwa została przerwana wraz z wybuchem II wojny światowej. W chwili obecnej, budynek ten pełni funkcję siedziby Miejskiego Centrum Kultury.

Gmach Kasy Chorych

Ten obiekt został zbudowany w latach 1927–1929 i znajduje się na placu, który został wytyczony w czasie budowy ulicy Sokolskiej w 1904 roku. Budowę zrealizowało przedsiębiorstwo budowlane prowadzone przez Karola Korna. Gmach został zaprojektowany na planie litery E, co nadaje mu charakterystyczny wygląd.

Aktualnie w budynku mieszczą się Wydział Geodezji oraz Wydział Kartografii Starostwa Powiatowego w Żywcu. Wcześniej swoją siedzibę miał tutaj także Rejonowy Ośrodek Zdrowia „Pod Pomnikiem”, co podkreśla znaczenie tego miejsca dla lokalnej społeczności.

Pomnik Wdzięczności, Męczeństwa i Braterstwa Broni

Ten pomnik, poświęcony pamięci żołnierzy Wojska Polskiego oraz Armii Czerwonej, którzy walczyli w trakcie II wojny światowej, znajduje się na placu przed budynkiem dawnej Kasy Chorych. Jego budowę zrealizowano w 1963 roku, a jego autorem jest Antoni Biłka, rzeźbiarz pochodzący z Bielska-Białej.

Na pomniku umieszczono nazwy kluczowych pól bitewnych, takich jak: „Lenino 43”, „Janów”, „Kutno”, „Narwik”, „Oświęcim”, „Tarnów”, a także inskrypcję: „Poległym za wolną i sprawiedliwą Polskę 1939–1945. Ziemia Żywiecka”. Na cokole pomnika znajdują się rzeźby przedstawiające polskiego żołnierza z tarczą ozdobioną orłem oraz żołnierza radzieckiego z pepeszą.

Pomnik przez wiele lat był miejscem, gdzie organizowane były uroczystości państwowe oraz manifestacje patriotyczne, zwłaszcza w okresie PRL. W latach 90. XX wieku, w kontekście dekomunizacji, pojawiały się postulaty jego rozbiórki, jednak z uwagi na gniazdujące na nim bociany, do tego nie doszło. W 2017 roku ponownie przyjrzały się mu lokalne władze, wprowadzając zmianę jego symboliki przez zamontowanie tablicy z napisem: „Poległym za wolną i sprawiedliwą Polskę w latach 1939–1945. Cześć ich pamięci.”

---

Oceń: Aleja Wolności w Żywcu

---