Franciszek Walczyński

---

Życiorys

Franciszek Walczyński przyszedł na świat 20 grudnia 1852 roku w pięknym mieście Żywiec. To tam ukończył szkołę powszechną, a następnie zdobył wykształcenie w Tarnowie, gdzie uczęszczał do gimnazjum, a później studiował filozofię oraz teologię w Wyższym Seminarium Duchownym. W międzyczasie rozwijał swoje zdolności muzyczne, ucząc się pod okiem prywatnego nauczyciela. W 1876 roku otrzymał święcenia kapłańskie z rąk biskupa Józefa Pukalskiego.

Po odbyciu pierwszego roku pełnienia posługi kapłańskiej jako wikariusz w Limanowej, Walczyński przez lata 1877–1886 współpracował jako wikariusz katedralny w Tarnowie. W tej roli spędzał czas ucząc śpiewu w Instytucie Sióstr Urszulanek. W okresie 1880–1890 oraz 1895–1897 uczył także w tarnowskim seminarium duchownym.

Po zakończeniu pracy jako wikariusz, podjął wyzwanie nauczania jako katecheta w I Gimnazjum w Tarnowie. Jego śpiewniki stały się kanwą do nauczania chóru, co przyniosło korzyści wielu uczniom. W 1906 roku lub 1907 roku, w uznaniu swojego wkładu w edukację muzyczną, przekazał II Gimnazjum „znaczną część zbiorów nutowych”.

Warto zaznaczyć, że niektóre źródła, w tym Jerzy Gołos w swojej książce “Polskie organy i muzyka organowa”, sugerują, iż w 1888 roku Walczyński założył diecezjalną szkołę organistów w Tarnowie. Jednak Stanisław Garnczarski prostuje tę informację, wskazując, że szkoła została utworzona 1 września 1837 roku, a w 1888 roku jedynie wznowiła swoją działalność. To właśnie „Towarzystwo ku wspieraniu muzyki kościelnej”, którego Walczyński był członkiem, przyczyniło się do reaktywacji szkoły, ale nie można bezpośrednio przypisać mu zasługi za to wydarzenie. Po pewnym czasie, gdy szkoła znów została zamknięta z powodu problemów finansowych, ponownie otworzyła swoje drzwi w 1900 roku. Na stanowisku dyrektora zastąpił wówczas swojego brata, Stanisława Walczyńskiego.

Od 1915 roku aż do zakończenia życia pełnił funkcję prezesa Stowarzyszenia św. Filomeny oraz Domu dla Nieuleczalnie Chorych w Tarnowie. Jego zaangażowanie w działalność kapłańską oraz muzyczną zostało docenione poprzez nadanie mu tytułu szambelana papieskiego i prałata domowego.

W dniu 5 listopada 1896 roku Walczyński został kanonikiem kapituły katedralnej w Tarnowie, w 1917 roku objął stanowisko scholastyka, a w 1922 roku został mianowany dziekanem. W tym samym roku uzyskał również tytuł protonotariusza apostolskiego.

Franciszek Walczyński zmarł w Tarnowie 12 lipca 1937 roku, a jego miejsce spoczynku znajduje się na Starym Cmentarzu (Sektor: XX, Rząd: 1, Nr grobu: 4).

Twórczość

Franciszek Walczyński to postać o znaczącym dorobku artystycznym. W swojej twórczości skomponował około 230 utworów, z czego przeważająca liczba, bo aż 200, to utwory wokalne. Pozostałe kompozycje to piece organowe. Do jego dorobku należy również 18 książek i 15 artykułów, które koncentrują się na tematyce muzyki kościelnej, kaznodziejstwa oraz ascetyki.

Mimo że w młodości korzystał z prywatnych lekcji, uznawany jest za samouka, gdyż nie ukończył formalnego kształcenia muzycznego. W jego twórczości znajdziemy między innymi muzykę do pieśni maryjnych, takich jak „Matko pomocy nieustającej”, „Panno święta, my sieroty”, „Witaj, gwiazdo morza” oraz 12 pieśni dedykowanych Królowej Korony Polskiej.

Chociaż głównie tworzył utwory religijne, to w jego dorobku znajdują się również trzy zbiory świeckie: „Zegar”, „Żaba” oraz „Tańce polskie na skrzypce solo”. Warto zaznaczyć, że napisał również kilka pieśni ludowych, w tym:

• „Jezu, miłości Twej”,
• „Kto chce Boga kochać cały”,
• „Anielo święta, Dziewico”,
• „Święta Urszulo”,
• „Pobożni ludzie”.

Książki

Nieodłącznym elementem twórczości Walczyńskiego są także jego publikacje. 9 kwietnia 1884 roku zadebiutował „Śpiewnikiem kościelnym dla młodzieży”, który w 1910 roku ukazał się w rozszerzonej wersji. Książka ta była przez niego redagowana i zawierała część jego autorskich utworów.

Franciszek Walczyński wydał również cztery zeszyty pt. „Kazania eucharystyczne podczas czterdziestogodzinnego nabożeństwa”. Pierwszy z nich ukazał się w 1907 roku i został wydany w drukarni Józefa Stryny w Tarnowie, a w 1910 roku z wznowiono go nakładem Księgarni Zygmunta Jelenia w Tarnowie, która wydrukowała także kolejne trzy części. Warto zauważyć, że w 1892 roku po raz pierwszy opublikował „Oratorjum Bożego Narodzenia, czyli tak zwane Jasełka w obrazach scenicznych ze śpiewami” z wydawnictwa Zygmunta Jelenia. Książka ta doczekała się łącznie sześciu edycji, ostatnia miała miejsce w 1932 roku.

Tytuł	Rok wydania	Wydawca	Źródło
Śpiewnik kościelny	1884	Własnym nakładem. Drukarnia Józefa Pisza	Brak
Oratorjum Bożego Narodzenia, znane jako Jasełka w obrazach scenicznych ze śpiewami	1892	Nakład i druk Zygmunt Jeleń	Brak
Ogólne zasady muzyki: dla uczniów i organistów	1889	Nakładem Towarzystwa św. Wojciecha	Brak
Kazania pasyjne dotyczące tajemnic Krzyża Pana Jezusa	1909	Nakład i druk Zygmunt Jeleń	Brak
Podręcznik do kazań i nauk o rzeczach ostatecznych	1931	Nakład i druk Zygmunt Jeleń	Brak

W 2023 roku katolickie wydawnictwo Matis postanowiło wznowić wydania takich książek jak „Co mówi Duch Święty o Najśw. Maryi Pannie w Piśmie św. Starego i Nowego Zakonu?” oraz „Podręcznik do kazań i nauk o Matce Bożej”.

Odbiór i znaczenie

Stanisław Garnczarski wskazuje, że chociaż utwory Franciszka Walczyńskiego nie stoją na równi z dziełami najbardziej uznawanych kompozytorów, to jego postać zyskuje na znaczeniu w kontekście historii diecezji tarnowskiej oraz w polskiej muzyce kościelnej. Warto podkreślić, że dorobek kompozytorski oraz opracowania chóralne pieśni maryjnej autorstwa ks. Walczyńskiego są naprawdę obfite. Jego wpływ na rozwój skarbców pieśni ludowych jest dużym osiągnięciem, a to, co stworzył, ma muzyczną wartość, która zasługuje na uznanie.

Dodatkowo, Gotthold Frotscher wymienia Walczyńskiego jako jednego z najistotniejszych polskich kompozytorów organowych pod koniec XIX wieku, co pokazuje, że jego wkład w historię muzyki liturgicznej i nie tylko, jest naprawdę istotny.

---

Oceń: Franciszek Walczyński

---